Amasya Evleri
Amasya Evlerigenellikle yan yana, sırt sırta ve bitişik nizam yapılmış; konutlar haremlik veselamlık olarak düzenlenmiştir. Evler daha çok bodrum üzeri tek ve iki katlıolup; birinci ve ikinci kat üzeri "sahniş - sahn-ı şirin"li (üçtarafı pencereli, çıkma tarzı cumba) olanlarına da rastlanmaktadır.
Evlerinçoğu avlulu ve bahçelidir. Bahçe, haremlik ve selamlık arasında kalmakta,burada ocak ve su kuyusu bulunmaktadır. İkinci katları çoğunlukla cumbalıdır.Bununla, hem ev planında simetri sağlanmış, hem de daha fazla yer kazanılmasıhedeflenmiştir. Özellikle Yalıboyu'nda, Roma Dönemi sur duvarları üzerineyapılmış olan konutlarda, Yeşilırmak'a bakan güney yöndeki evler,"eliböğründe"lerle (ahşap evlerin çıkmalarına destek için yerleştirilençapraz payanda) desteklenerek dışarıya taşırılmış, böylece daha geniş iç mekanelde edilmiştir.
1915yangını, 1939 depremi ve zaman zaman meydana gelen sel felaketleri, ahşapkonutları olumsuz etkilemiştir. Hatuniye Mahallesi bu olumsuzluklardan en azetkilenmiş olan bölgedir.
AMASYA EVLERİ HAKKINDA AYRINTILI BİLGİLER
"Hımış"yapı tekniği Anadolu'dan Balkanlara kadar uzanan coğrafyada çokçakullanılmıştır. Bu tekniğe göre, ahşap çatkı arası kerpiç ile doldurulmakta,zemin kat çoğunlukla taştan örülmektedir. Amasya evlerinde de bu yapı tekniğigözlenmektedir.
Butür ahşap evler uzun ömürlü olmadığı için, Selçuklu ve (son dönemi hariç)Osmanlı devrinden günümüze mimari örnekleri kalmamıştır. Doğal afetler veyangınlar da bu örneklerin kaybolmasında büyük rol oynamıştır. Örneğin 1915yılında meydana gelen yangında, Amasya'nın en bayındır mahalleleri ve çarşılarıkül olmuştur. Günümüze kadar gelebilen Amasya evleri, 19. yy'ın ikinci yarısınaaittir.
Amasyaevleri daha çok birbiriyle yan yana ya da sırt sırta, bitişik nizam inşaedilmişlerdir. Bunun en iyi örneği Yalıboyu evleridir. Ama şehir içerisindeayrık nizam uygulamalarına da rastlanabilmektedir.
EskiAmasya evleri genellikle haremlik ve selamlık olarak düzenlenmiş olup, farklıuygulamalara da rastlanmaktadır. Evler daha çok bodrum üzeri iki katlı olarakele alınmıştır. Evler genellikle avlulu ve bahçelidir. Özellikle haremlik veselamlık olarak düzenlenen evlerde bahçe ortada kalmakta ve evler dışa kapalıbir görünüm almaktadır. Bahçe içerisinde genellikle bir ocak ve su kuyusubulunur. Ama günümüzde kuyuların çoğu işlevini kaybetmiş durumdadır. Bahçedenkonuta geçiş, yine bahçe içerisinde yer alan Arnavut kaldırımından sağlanır.
Evlerinplan merkezini içeride bulunan sofalar oluşturmaktadır.Odalar bu sofaların etrafındayer almaktadır. Bazı uygulamalarda ise, odalar arasında kalan ve eyvan denilen,sofayla arasında herhangi bir mimari bulunmayan mekanlar görülmektedir.
Konutlarınikinci katları ise genellikle cumbalı (dışa taşıntılı) olarak yapılmakta, busayede hem evin planında bir simetri oluşmakta, hem de daha fazla yerkazanılmaktadır. Özellikle Yalıboyu'nda, Roma Dönemi sur duvarları üzerineyapılmış olan konutlarda, Yeşilırmak'a bakan güney yöndeki evler,"eliböğründe"lerle (ahşap evlerin çıkmalarına destek içinyerleştirilen çapraz payanda) desteklenerek dışarıya taşırılmış, böylece dahageniş iç mekan elde edilmiştir. Taşıntılar sayesinde daha geniş ve aydınlıkolan ikinci katlarda, alt katlara oranla daha fazla pencere bulunmaktadır.Pencereler daha çok Giyotin pencere tarzında yapılmıştır, ve üçlü gruplarhalinde düzenlenmiştir. Pencere önlerinde, dışarıdan bakıldığında içerisiningörülmesini engelleyen ahşap kafeslikler vardır.
Gelenekselev tasarımında odalar arasında kullanım açısından bir farklılık yoktur, bunedenle odalarda bulunan Ocak, Şerbetlik (Çiçeklik), Dolap, Raf, Sedir, konutuntüm mimarisinin ayrılmaz parçalarıdır.
EskiTürk evlerinde olduğu gibi, Amasya evlerinde de bağımsız bir banyo (Gusülhane)kısmına rastlanmaz. İnsanlar bu gereksinimlerini genellikle odalardaki yüklükolarak düzenlenen ahşap gömme dolaplar içerisinde giderirler.
Evlerinplan merkezini içeride bulunan sofalar oluşturmaktadır.Odalar bu sofaların etrafındayer almaktadır. Bazı uygulamalarda ise, odalar arasında kalan ve eyvan denilen,sofayla arasında herhangi bir mimari bulunmayan mekanlar görülmektedir.
Konutlarınikinci katları ise genellikle cumbalı (dışa taşıntılı) olarak yapılmakta, busayede hem evin planında bir simetri oluşmakta, hem de daha fazla yerkazanılmaktadır. Özellikle Yalıboyu'nda, Roma Dönemi sur duvarları üzerineyapılmış olan konutlarda, Yeşilırmak'a bakan güney yöndeki evler,"eliböğründe"lerle (ahşap evlerin çıkmalarına destek içinyerleştirilen çapraz payanda) desteklenerek dışarıya taşırılmış, böylece dahageniş iç mekan elde edilmiştir. Taşıntılar sayesinde daha geniş ve aydınlıkolan ikinci katlarda, alt katlara oranla daha fazla pencere bulunmaktadır.Pencereler daha çok Giyotin pencere tarzında yapılmıştır, ve üçlü gruplarhalinde düzenlenmiştir. Pencere önlerinde, dışarıdan bakıldığında içerisiningörülmesini engelleyen ahşap kafeslikler vardır.
Gelenekselev tasarımında odalar arasında kullanım açısından bir farklılık yoktur, bunedenle odalarda bulunan Ocak, Şerbetlik (Çiçeklik), Dolap, Raf, Sedir, konutuntüm mimarisinin ayrılmaz parçalarıdır.
EskiTürk evlerinde olduğu gibi, Amasya evlerinde de bağımsız bir banyo (Gusülhane)kısmına rastlanmaz. İnsanlar bu gereksinimlerini genellikle odalardaki yüklükolarak düzenlenen ahşap gömme dolaplar içerisinde giderirler.
PLAN ÖZELLİKLERİ
Amasyaevlerinin plan merkezini sofalar oluşturur. Sofalar aynı zamanda evlerin plantipini de belirler. Plan tipleri katlar arasında farklılık gösterebilmektedir.Sofalar ortada, dışta, köşede ya da evi boylu boyunca ikiye ayırır nitelikteolabilmektedir.
MALZEME
Amasyaevlerinin temelinde taş, birinci ve ikinci katlarında ise ahşap çatkı arasınakerpiç dolgu kullanılmıştır. İç ve dış yüzeyler samanlı çamur ya da kendirlikireçle sıvandıktan sonra badana edilir.
CEPHE DÜZENLEMESİ
Genelliklekuzey-güney doğrultusunda düzenlenmiş olan eski Amasya evlerinde ön cephe esasalınmıştır. Cumbalar bu cephelerin en belirleyici unsurlarıdır. Bazı evlerdeise yan cephelerde de, tıpkı ön cephelerde olduğu gibi çıkmalar görülmektedir(Örneğin Hazeranlar konağı). Amasya evlerinde dört tip cephe görülmektedir:cephe ortasından tek çıkmalı, iki köşe çıkmalı, düz kat çıkmalı ve gönyeliçıkmalı.
ÇATI VE SAÇAK BİÇİMİ
EskiAmasya evlerinde iki çeşit çatı biçimi görülür. Kırma çatı, evin her yüzünedoğru inen yüzeyleri olan çatı tipidir. Beşik çatı ise, beşik örtüsübiçimindedir ve iki yüzeye sahiptir. Günümüze kadar gelen Amasya evlerinde ençok beşik çatıya rastlanır. Çatıların üzeri, oluklu alaturka kiremitleörtülüdür.
Saçaklargenelde ön cephede bulunur, ama birden fazla cephede saçağın bulunduğu evler devardır. Bazı saçakların altı kaplamalı iken, bazıları değildir.
BEZEME
EskiAmasya evlerinde, ahşap, ahşap üzeri kalem işi, alçı ve madeni bezemelergörülmektedir.
Amasyaevlerinde ahşabın, daha çok tavanlarda, kapılarda, dolap kapaklarında, pencerekafesliklerinde, merdiven korkuluklarında, konsollarda ve bazı evlerin saçaksilmelerinde süsleme malzemesi olarak görülmektedir.
Sanal Gezi İçin LÜTFEN Üye Olunuz!
