Sultan Beyazıd Külliyesi
SULTAN II. BEYAZIT KÜLLİYESİ
Yeşilırmak kıyısında geniş bir alanda Cami, Medrese, İmareti be Tabbane'den oluşan büyük bir yapı grubudur. Giriş kapısı üstünde ve iki yan duvarlarında yer alan Ali Bin Mezid imzalı kitabesine göre (H. 891) 1486 yılında tamamlanmıştır.
Dört tarafı da kagir (taş ve tuğladan yapılmış) bir duvar ile çevrili olan külliyenin avlusunu çevreleyen surda, ikisi güneyde, ikisi kuzeyde, birer tane de doğu ve batıda olmak üzere toplam altı kapı bulunmaktadır. Külliyenin kuzey tarafı tamamen ırmağa bakmaktadır. Bahçede, 400-500 yıllık anıt ağaçlar bulunmaktadır.
Külliyeyi çevreleyen 120 x 160 m boyutlarındaki avlu içinde, ortada cami, caminin sağ (batı) tarafında büyük bir medrese, sol (doğu) tarafında bir imarethane ve kiler vardır. Avlunun güneydoğu köşesinde türbe (II.Bayezid'in şehzadesi Ahmed'in oğlu Osman Çelebi), kuzey ve güneydoğusunda birer şadırvan, caminin kuzeybatısında da muvakkithane bulunmaktadır
.
Amasya Tarihi yazarı Hüseyin Hüsameddin ve diğer kaynakların ifadesine göre Sultan Beyazıt Saltanatın kendisine nasip olmasının ardından o zamana kadar veliahd şehzadeliğini geçirdiği Amasya'da bir şükran ifadesi olarak yerine vali bıraktığı oğlu Şehzade Ahmed'e kendi adına bir külliye yapılmasını emretmiştir. H.886 Recep Ayında İnşasına başlanan külliye H 891 Recep ayında beş yıllık bir süre sonunda tamamlanmıştır.
CAMİİ
Kuş bakışı bakıldığında, plan şeması bakımından ilk devir Osmanlı Mimarisinde görülen zaviyeli camiileri andırır. Altı büyük sütunun taşıdığı kemerler üzerindeki beş kubbeli son cemaat yeri, mihrab ekseni üzerinde büyük bir açıklığıyla birbirine bağlanmış arka arkaya iki kubbe ile örtülü dikdörtgen bir mekan ve bu mekana kalın payeler arasındaki kemerlerle açılan üçer kubbeli yan mekanlardan ibarettir. Son cemaat yerinin arkasında her iki köşede camii beden duvarlarına bitişik iki minaresi ve iki kubbenin ortak taşıyıcısı olan büyük kemere statik bakımdan destek vermek üzere yapılan yan giriş kapıları önündeki payandaları mimariyi tamamlayan elemanlardır.
Mihrab ve Minber ve taç kapısı genel olarak sade olup beyaz mermerden özenli biçimde yapılmıştır. İhtişamlı taç kapısı kitabesi, silmeleri, statikleri ile Beyazit'in diğer Camilerinde olduğu gibi zarif ve özenlidir. Ayrıca ahşap pencere kanatları devrinin İslam Camiilerinde olduğu gibi; 15.Y.Y. ahşap sanatının en ince örneklerini temsil eder.
İMARET
Camiinin doğusunda L plan şemasına sahip bir yapıdır. Ön kısımda yuvarlak sütunlar üzerinde yükselen sivri kemerli, kubbeli revak bölümü vardır. Geri planda köşede kare biçimli, tonozla örtülmüş büyükçe bir mekan mevcuttur. Duvarlarında yer alan altlı,üstlü dizi halindeki dolaplardan buranın imaretin malzeme, erzak dopalandığı yer olduğu hükmedilmektedir.
Bunun camii tarafındaki fenerli kubbeler ve tonozlarla örtülü mekanların imaretin aş ocakları ve diğer hizmet birimleridir. Kuzey yönünde uzanan tonozlu mekanların tabhane olduğu düşünülmekle birlikte, imarethanenin parçaları olabileceği yönünde görüşler de vardır.
Bugünkü halde esas fonksiyonuna uygun olarak Sosyal Yardımlaşma Ve Dayanışma Vakfı'nın aşevi olarak faaliyet göstermektedir.
ŞADIRVAN
Esası eski olmakla birlikte geç devirlerde yenilendiği anlaşılmaktadır. Ahşap sütunların taşıdığı, sivri kemerler üzerine büyükçe bir kubbe ile örtülüdür. Dıştan saçaklı külahla kaplı kubbenin etekleri XIX. yüzyıl işi daha çok İstanbul'u konu alan konu alan kalem işi manzara resimleri ile bezenmiştir. Anadolu'da çeşitli mekanlarda kendini gösteren Anadolu Tasvir Sanatı'nın ilginç ve değerli örnekleri olarak nitelendirilmektedir.
MUVAKKİTHANE
Kapısı üstündeki beş beyitlik manzum kitabesine göre hacı Hüseyin Zeki tarafından 1840 tarihinde yapılmıştır. Önünde iki direğe dayalı sundurması olan esas bina Tanzimat Üslubundandır. Dikdörtgen biçiminde olup kırmalı ahşap çatısı her cephe de birer üçgen alınlık meydana getirmiştir. İç mekan duvarlarında zengin kalem işi süslemeler, üst kısımda yer alan ağaç, manzara ve çeşitli binaların yer aldığı resim kuşağı binaya ayrı bir zenginlik katmaktadır.
MEDRESE
Külliyenin bir parçası olan medrese caminin hemen batısındadır.
Güney duvarının ortasında kare planlı, kubbeli dershane-mescid yer alır. her iki uçtan kuzeye uzanan şekli ile bir bütün olarak algılandığında U biçimli revaklı avlulu, on sekiz hücreden ibaret klasik medrese plan şemasına sahiptir. Kubbe örtülü her odada birer ocak mevcut olup bunların bacakları üst örtüye ayrı bir zerafet kazandırmıştır. Kuzeyi bir duvarla kapatılmış olan avlunun orta ekseni üzerinde girişin tam karşısında küçük bir havuz bulunur.
Abdizade Hüseyin Hüsameddin Efendi XIX. Y.Y sonlarına kadar burada görev alan belli başlı müderrislerin adını verdiği eserinde ilk müderrisin ünlü Şeyhülislam Zembilli Ali Efendi olduğunu ifade eder. Medrese "ALTMIŞLI MEDRESE" statüsündedir.
Cumhuriyet!in kuruluşu ile birlikte Medreselerin İlgazi, Tekke ve zaviyelerin, türbelerin kapatılması sonrasında 1925 Yılından itibaren burada mevcut ve diğer yerlerden derlenen kitaplarla İl Halk Kütüphanesi'nin temeli atılmış olup halen bölhenin zengin bir kütüphanesi olarak hizmet vermektedir.
ŞEHZADE OSMAN TÜRBESİ
Camiinin güneydoğusunda, kare planlı ve kubbe ile örtülüdür. Bir sıra kesme taş üç sıra tuğla dizisi ile düzgün, renkli bir görünüm arz eder. Kağısı üstündeki kitabesine göre (ebced hesabıyla) 919 (1513) Tarihinde yaptırılmıştır. Sultan II. Beyazıt 'ın oğullarından Amasya Valisi Şehzade Ahmet'in 1513 yılında Yavuz Sultan Selim Tarafından öldürtülen oğlu Şehzade Osman'a ait olarak bilinmektedir.
SULTAN II. BEYAZIT KÜLLİYESİ MİMARİ ÖZELLİKLERİ
Dört tarafı da kagir bir duvar ile çevrili olan külliyenin avlusunu çevreleyen surda, ikisi güneyde, ikisi kuzeyde, birer tane de doğu ve batıda olmak üzere toplam altı kapı bulunmaktadır. külliyenin kuzey tarafı tamamen ırmağa bakmaktadır. bahçede, 400-500 yıllık anıt ağaçlar bulunmaktadır.
Külliyeyi çevreleyen 120 x 160 m boyutlarındaki avlu içinde, ortada cami, caminin sağ (batı) tarafında büyük bir medrese, sol (doğu) tarafında bir imarethane ve kiler vardır. avlunun güneydoğu köşesinde türbe (ii.bayezid'in şehzadesi ahmed'in oğlu osman çelebi), kuzey ve güneydoğusunda birer şadırvan, caminin kuzeybatısında da muvakkithane bulunmaktadır.
Külliye içinde bulunan ters t plan tipiyle yapılmış olan caminin iç ölçüleri 29.97m x 30.53m; dış ölçüleri ise 45.44 x 42.95m'dir. caminin ana mekanı, kıble ekseni üzerinde, birbirinden büyük bir kemerle ayrılan, kare biçimli iki bölümden oluşur. bunların üstü birer kubbeyle örtülüdür. binanın sağ, sol ve cümle (ana) kapıları olmak üzere üç girişi vardır.
Avlunun batı duvarına bitişik olarak inşa edilmiş olan medresenin yapım tarihi ise 1486'dır. sultaniye olarak da bilinen ii. bayezid medresesi 1922'den beri amasya il halk kütüphanesi olarak kullanılmaktadır. evliya çelebi, 17. yy'da amasyada bulunan 10 medreseden en süslü ve en bakımlısının sultaniye medresesi olduğunu söyler.
Bina "u" planında inşa edilmiştir. binanın doğu, batı ve kuzey cephelerinde, talebe hücreleri sıralanmıştır. dershane, binanın güney tarafında yer alır ve yayvan bir kubbe ile örtülmektedir. medrese avlusunun ortasında bir şadırvan bulunur. günümüzde hala aktif olarak hizmete devam eden bu bölümün okuma salonları dışarıdan güneş alacak şekilde u şeklinin iç kısımlarının dış taraflarının kenarına okuma masaları konularak tanzim edilmiştir, kitapları içeriye doğru girmiş birçok kitap odasına girip görevliden istediğiniz takdirde odadaki tavana kadar yükselen raflardan istediğiniz kitaplar indirilip şahsınıza verilir, en son gittiğimde 3 odaya bir görevli yetişmeye çalışıyordu ama hiç kimse halinden şikayetçi gibide değildi..
İmaret ve tabhaneler, fakirlere, yoksullara ve yolculara bedava yemek verildiği ve korunup barındırıldığı yerlerdir. evliya çelebi ii. bayezid külliyesi'nin imarethanesinde her gün fakirlere bol ve kusursuz yemeklerin verildiğini yazar. bina "l" plan tipinde inşa edilmiştir. dış ölçüleri, 42,05 ve 41,35m'dir. bütün bina köfeki taşından yapılmıştır.
Sanal Gezi İçin LÜTFEN Üye Olunuz!
Kaynak: www.sultanbeyazitcamii.com
